[ Pobierz całość w formacie PDF ]

obserwatorem będzie osiągał w podjętych badaniach większą ilość danych..."  stwierdzają słusznie
William J. Coode i Paul K. Hatt2.
5.2. RODZAJE OBSERWACJI
Ze względu na sposoby dokonywania obserwacji w badaniach społecznych możemy wyróżnić
następujące jej rodzaje:
a) bezpośrednią i pośrednią;
b) kontrolowaną i niekontrolowaną;
c) jawną i ukrytą.
5.2.1. Obserwacja bezpośrednia i pośrednia
Różnica między wymienionymi rodzajami obserwacji polega na tym, że przy obserwacji bezpośredniej
badający nie tylko zbiera dane, ale ma również możliwość sprawdzenia wiarygodności tych danych,
odwołując się do innych metod badawczych, np. do wywiadu, eksperymentu itp.
Szczególnym przykładem obserwacji bezpośredniej jest obserwacja uczestnicząca, polegająca na tym,
że obserwator na okres badań stara się wejść do badanej zbiorowości by obserwować ją od
wewnątrz, tzn. jako jeden z tych uczestników, którzy ją współtworzą. Jest to obserwacja
przeprowadzana z pozycji uczestnika.
Natomiast przy obserwacji pośredniej badający nie uczestniczy w zbieraniu danych i nie ma wpływu
na ich powstawanie. Ogranicza się on do tego, aby wykorzystać do swoich celów badawczych
wcześniej zgromadzone dane, jakie zawarte są np. w sprawozdaniach, archiwach, dokumentach itp. W
obserwacji pośredniej wykorzystuje się po prostu wszystkie takie zródła informacji, z jakich korzystają
np. historycy. Nie jest to jednak rodzaj obserwacji najbardziej typowy dla badań socjologicznych, choć
może być przydatny w innych naukach społecznych, np. w historii czy etnologii.
115
5.2.2. Obserwacja kontrolowana i niekontrolowana
Obserwacja kontrolowanajest prowadzona w oparciu o określone narzędzia systematyzujące, jak np.
kwestionariusze, schematy, normy itp.3. Natomiast obserwacja niekontrolowana, czy
nieskategoryzowana, to z kolei obserwacja prowadzona bez narzędzi systematyzujących, której nie
należy jednak utożsamiać z tzw.  obserwacją żywiołową". Bowiem jest to również obserwacja
planowa, ale przeprowadzana swobodnie, w sposób taki, jaki prowadzący badania uzna za właściwy w
każdym konkretnym przypadku. Na skutek możliwości względnie swobodnego postępowania
badającego trudno byłoby jednak innemu badaczowi powtórzyć tak przeprowadzoną obserwację lub
skontrolować jej wyniki. I w tym można upatrywać pewnych niedostatków obserwacji
niekontrolowanej.
5.2.3. Obserwacja jawna i ukryta
Obserwacja jest j awnajeżeli badani wiedząo tym, że są przedmiotem zainteresowań obserwatora,
chociaż nie są dokładnie poinformowani o celach badań lub ich przedmiocie. Jeżeli jednak ludzie są
świadomi tego, że są przedmiotem badań, wówczas ich zachowanie staje się nieautentyczne, czyli
nabiera cech sztuczności. Zachowują się np. tak, jak im się wydaje, że powinni się zachowywać ze
względu na ich społeczny status, spodziewane  ich zdaniem  życzenia badającego itd. Obserwator
może więc wówczas uzyskać fałszywe dane o zachowaniu badanych, tzn. inne niż zaobserwowałby
wtedy, gdyby ich zachowanie było autentyczne, czyli po prostu zwyczajne.
Dlatego, aby wyeliminować przyczyny nieautentycznych zachowań u badanych, prowadzi się niekiedy
obserwację ukrytą czyli taką, która nie peszy obserwowanych i pozwala na uchwycenie ich
naturalnych zachowań.
5.2.4. Próba systematyzacji
Peter Atteslander zastanawiając się nad różnymi rodzajami obserwacji wskazuje, że obserwacja
naiwna (tzn. powierzchowna i niesystematyczna) przyczynia się do powstawania hipotez, które
tworzymy sobie w wyniku tej obserwacji w oparciu o znane nam teorie. Podejmując z kolei
weryfikację owych hipotez przechodzimy do obserwacj i systematycznej, czyli naukowej. Wskazuje
następnie, że obserwacja naukowa w badaniach socjologicznych może być skategoryzowana, tzn.
kontrolowana albo też nieskatego-
116
ryzowana, czyli niekontrolowana. Obie mogą być prowadzone z wysokim albo z ograniczonym
stopniem uczestnictwa obserwatora, przy czym każda z nich może być jawna albo ukryta.
Celem obserwacji skategoryzowanej jest zebranie danych o charakterze ilościowym; natomiast celem
obserwacji nieskategoryzowanej, czyli niekontrolowanej, są dane głównie o charakterze
jakościowym4.
Powyższe ujęcie porządkuje w poprawny sposób spojrzenie na metodę obserwacji; aby bardziej [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • supermarket.pev.pl

    •