Cyceron O naturze bogow

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

A jeżeli i one z kolei są boginiami, bo i w Atenach
mają swą świątynię, i u nas wedle mego rozumienia
jest im poświęcony gaj Furyny, to do rzędu bogiń
należą także Furie, jak myślę, ze względu na to,
że spełniają rolę wywiadowczyń i mścicielek występ-
ków i zbrodni. Skoro bogowie odznaczają się tym,
że wdają się w sprawy ludzkie, to za boginię winna
być poczytywana także Natio, której zwykliśmy skła-
dać hołdy obchodząc jej świątynie w okolicach
miasta Ardei. Ponieważ opiekuje się ona kobietami
w czasie połogu, otrzymała imię od rodzących się
dzieci (a nascentibus). Lecz jeśli jest ona boginią,
to bóstwami są wszystkie postacie, o których wspom-
niałeś, a więc Cześć, Wierność, Mądrość, Zgoda, jak
również Nadzieja, [matka muz] Moneta i wszystkie
inne, jakie tylko możemy w myśli sobie stworzyć.
193
Jeśli zaś to nie jest prawdopodobne, to dalekie od
prawdy jest także i tamto, co z tego wypłynęło. Ale
co powiesz o dalszych mych wnioskach? Oto
jeśli bogami są postacie, które czcimy i szanu-
jemy, to dlaczego byśmy nie mieli do ich grona za-
liczyć także Serapisa i Izydy? A gdybyśmy to zro-
bili, dlaczego byśmy mieli odrzucać bogów barba-
rzyńskich? Umieścimy więc w rzędzie bogów woły
i konie, ibisy i jastrzębie, żmije, krokodyle i ryby,
psy, wilki i koty, a nadto wiele innych zwierząt.
Jeśli to odrzucimy, to powinniśmy odrzucić i tamto,
z czego to pochodzi. Cóż dalej? Inona, zwana
przez Greków ��, a przez nas Matuta, jest
uważana za boginię, choć jest córką Kadmusa;
A Cyrce, Pasife i Eeta, których matką była córka
Oceana Perseis, a ojcem Słońce, nie mają należeć
do rzędu bogiń, choć nasi cyrcejeńscy osadnicy od-
dają Cyrce cześć religijną? Uznasz więc i ją za bo-
ginię. A co odpowiesz Medei, której dziadkami są
dwaj bogowie Słońce i Ocean, a która przyszła
na świat z ojca Eety i matki Idyi? Co odpowiesz
jej bratu Absyrcjuszowi (którego Pakuwiusz nazywa
Egialeusem, aczkolwiek pierwsze imię jest częściej
używane w dawnych pismach) ? Jeśli nie są oni bo-
gami, lękam się o Inonę, gdyż wszystko to wypły-
nęło z tego samego zródła. A czy będą bogami
Amfiaraus i Trofoniusz? Co prawda gdy rozporzą-
dzenia cenzorskie uwolniły w Beocji grunty bogów
nieśmiertelnych od podatków, publikanie nasi oświad-
czyli, że ci, co byli kiedyś ludzmi, bynajmniej nie
są nieśmiertelni. Lecz jeśli są oni bogami, to na
194
pewno jest bóstwem także Erechteusz, którego świą-
tynię i kapłana widzieliśmy w Atenach. A jeżeli
Erechteusza uczynimy bóstwem, dlaczego mamy wa-
hać się w stosunku do innych, którzy polegli w walce
o wolność ojczyzny? Jeśli zaś na to zgodzić się nie
można, to nie można też przyjąć rzeczy, o których
była mowa wyżej, a z których wypływa niniejszy
wniosek. Wszelako w większości państw można zo-
baczyć, że gwoli pobudzenia męstwa, jak również
gwoli tego, iżby wszyscy najlepsi obywatele dla
dobra swego kraju tym chętniej narażali się na nie-
bezpieczeństwo, pamięć dzielnych ludzi uświęcona
została czcią należną nieśmiertelnym bogom. Z tej
właśnie przyczyny w Atenach zaliczono między
bóstwa Erechteusza i jego córki, a także wzniesiono
świątynię na cześć trzech córek Leosa, zwaną po
łacinie Leonaticum, a po grecku ��. Ala-
bandyńczycy zaś głębiej czczą Alabanda, który za-
łożył ich miasto, niż któregokolwiek z najwyższych
bogów. W związku z tym Stratonik, gdy mu ktoś
naprzykrzał się dowodzeniem, że Alabandus jest bo-
giem, a Herkules nie jest, dowcipnie, jak w wielu
innych wypadkach, odpowiedział: Niechże tedy
Alabandus gniewa się na mnie, a Herkules na ciebie".
A czy nie dostrzegasz, Balbusie, jak daleko sięga to,
coś mówił o niebie i o gwiazdach? Otóż twoim zda-
niem bóstwem jest i słońce, i księżyc, z których
pierwsze Grecy mają za Apollina, a drugi za Dianę.
Jeśli księżyc jest bóstwem, to jest nim także ju-
trzenka; a i inne gwiazdy, tak błędne, jak stałe,
zajmą miejsce wśród bogów. A dlaczego tęcza nie
195
miałaby być zaliczona do bóstw? Jest wszak piękna.
(Ze względu na mający szczególną przyczynę piękny
wygląd uważana jest za córkę Taumasa). Ale jeśli
przyznasz naturę boską tęczy, to co zrobisz z chmu-
rami? Bo tęcza tworzy się przecież z chmur, w pe-
wien sposób zabarwionych. Jedna z chmur miała
nawet zrodzić centaurów. Jeżeli jednak pośród bo-
gów umieścisz chmury, to niezawodnie trzeba tam
zaliczyć burze, które zresztą w zwyczajach ludu
rzymskiego są już uświęcone. Z kolei winno się
uznać za bóstwa deszcze, ulewy, nawałnice i wichry.
Przynajmniej nasi wodzowie udając się na morze mają
zwyczaj składać ofiary morskim bałwanom. Dalej,
jeśli imię Cerery pochodzi od wyrazu gerere, czyli
wydawać płody (boś tak mówił), to i sama ziemia
jest bóstwem (i rzeczywiście poczytuje się ją za
bóstwo; bo cóż innego, jak nie ziemię uosabia bo-
gini Tellus?). Skoro zaś ubóstwiacie ziemie, trzeba
ubóstwić także morze, o którym wspomniałeś pod
imieniem Neptuna, oraz rzeki i zródła. Toteż Masso
Korsykański poświęcił kaplicę yródła, a w mo-
dlitwach augurów mamy wzmianki o Tybrze, Spi-
nonie, Anemonie, Nodinusie i o innych pobliskich
rzekach. Albo więc rozciągnie się to do nieskoń-
czoności, albo nie przyjmiemy z tego nic. Jednakże
nie możemy zgodzić się na takie nieskończone roz-
szerzanie zabobonu; nie powinniśmy więc przyjmo-
wać nic z tych rzeczy.
Trzeba wystąpić, Balbusie, także przeciwko tym,
którzy mówią, że święcie i pobożnie czczeni przez nas
wszystkich bogowie zostali wzięci do nieba spornie-
196
dzy ludzi (oczywiście wzięci nie w dosłownym zna-
czeniu, a w przenośnym). Przede wszystkim tak zwani
teologowie wymieniają trzech Jowiszów, z których
pierwszy i drugi przyszli na świat w Arkadii. Ojcem
jednego z nich, który jak wieść niesie zrodził
Prozerpinę i Libera, był Eter; a ojcem drugiego
Celus. Córką tego drugiego Jowisza ma być po-
dobno Minerwa, którą wskazuje się jako wynalaz-
czynię i twórczynię wojny. Trzeci Jowisz, syn Sa-
turna, ma pochodzić z wyspy Krety, gdzie też po-
kazują jego grobowiec. Grecy wymieniają też wielu
Dioskurów. Trzej pierwsi, Tritopatreus, Eubuleus
i Dionizus, zwani w Atenach Anaktami, mają być
dziećmi najdawniejszego króla Jowisza i Prozerpiny.
Drudzy, Kastor i Polluks, zostali zrodzeni przez
trzeciego Jowisza i Ledę. Trzeci, Alko, Melampus
i Ewiolus, jak ich niektórzy nazywają, mieli za
ojca Atreusza, syna Pelopsa. Z kolei cztery pierw-
sze muzy, Telksinoe, Aede, Arche i Melete, są rze-
komo córkami drugiego Jowisza. Drugie dziewięć
przyszły na świat z trzeciego Jowisza i Mnemozyny.
Trzecie, znane w tej samej liczbie i pod tymi samymi
imionami, co poprzednie, a nazywane przez poetów
Pierydami lub Pieriami, zrodziły się z trzeciego Jo-
wisza, czyli Piera, i Antiopy. Podczas gdy ty mówi-
łeś, że słońce jest jedno, solus, jakże wielu bogów pod
tym imieniem wymieniają teologowie ! Jeden z nich
jest synem Jowisza, a wnukiem Etera; drugi synem
Hiperiona; trzeci synem Wulkana, którego oj-
cem był Nil (temu to bogu słońca ofiarowali Egip-
cjanie miasto zwane Heliopolis); czwarty urodził się
197
podobno w czasach bohaterskich z Akanto na wyspie
Rodos i był ojcem Jalisa, Kamirusa i Lindusa, od
których pochodzą Rodyjczycy; piąty zaś, jak opo- [ Pobierz całość w formacie PDF ]

do ÂściÂągnięcia / pdf / download / pobieranie / ebook

Odnośniki